रञ्जन अधिकारी
पोखरा, २५ पुस| पोखराबासीले खानेपानीको अभाव व्यहोरिरहँदा विन्ध्यवासिनी स्थित मुख्य ट्यांकीमा पानी भरिएर ओभरफ्लो हुने स्थिति छ । स्थानीयवासीलाई पानीको हाहाकार भएपछि बोरिङ र ट्याकंर गुहार्नुपर्ने बाध्यता छ भने वितरण पाईप सानो भएकाले सहज आपूर्ति गराउन खानेपानी संस्थान असमर्थ छ । त्यसैले, पाईपको क्षमताअनुसार ट्यांकीसम्म पानी ल्याएमा यसको सदुपयोग नै गर्न नसकिने अवस्था छ ।
खानेपानी अपुग भएर होईन, ट्यांकीबाट वितरण हुने पाईप नै सानो भएकाले सबै क्षेत्रमा पु¥याउन मुस्किल भएको बताउँछन् नेपाल खानेपानी संस्थान, पोखरा शाखा कार्यालय प्रमुख बुद्धरत्न महर्जन । पोखरामा दैनिक ४ करोड १० लाख लिटर पानीको माग छ तर ५ करोड २६ लाख लिटर सामथ्र्य रहेपनि संस्थानले अहिले २ करोड ६० लाख लिटर पानी वितरण गरिरहेको छ । ट्यांकीसम्म ल्याईने १६ ईञ्च र २० ईञ्चको पाईपको क्षमता अनुसार पानी समेत ल्याउन सकिएको छैन ।
‘अस्थायी तबरले भएपनि अहिलेसम्म पानी ल्याएका छौं । पाईप नेटवर्क राम्रो नहुँदा सबै ठाउँमा पानी नपुगेको हो । वितरण प्रणाली सुधार गर्नुपर्नेछ ।’ महर्जनले भने – ‘सहयोगी संस्था जाईकासँग पहल भैरहेको छ । अर्को वर्ष जाईकाबाट ४२ किमी ठूलो पाईप र शुद्धिकरणको लागि प्लाण्टहरु प्राप्त भएपछि पोखरामा प्रशस्त पानी पुग्नेछ र नेपालकै नमूना शहर बन्नेछ ।’ यद्यपी, पछिल्लो समयमा सबै क्षेत्रमा सुधार भएको स्थिति रहेको उनले बताए ।
२०६९ वैशाख २३ गते सेतीबाढीले विभिन्न स्थानमा मुख्य पाईप नै बगाएपछि यहाँ पानीको थप अभाव भएको थियो । मर्दिबाट पोखरा ल्याईएको खानेपानीको २० ईञ्चको पाईप नै बगाएको थियो । यो डेढ वर्षे अवधिमा पोखरा खानेपानी आयोजनाले लगभग स्थायी पाईप जडान गर्ने कार्य सम्पन्न गरिसकेको आयोजनाका समेत प्रमुख रहेका महर्जनले जनाए । उनका अनुसार याम्दी स्थित भोटे क्याम्प, हेम्जाको लक्ष्मी नारायण मन्दिर क्षेत्र, तल्लो पुरुञ्चौर, मर्दी सेती दोभानमा स्थायी पाईप जडान गरिसकिएको छ । सेतीदोभानमा २० ईञ्च र १६ ईञ्चका पाईप रहेको पूलको जिर्णोदार गरिएको छ । ‘माथिल्लो पुरुञ्चौरमा मात्र बाँकी हो । माघमा सम्पन्न भईसक्छ ।‘ महर्जनले थपे – ‘बाढीले लगेपछि १६ ईञ्चको पाईपलाई सुरक्षाकर्मीको सहयोगमा कामचलाउ बनाईएको थियो । त्यसलाई स्थायी बनाईएको छ र बगाएको २० ईञ्चको स्थायी पाईप हाल्ने काम पनि अख्तियारमा उजुरीपछि रोकिएको हो । माघ मध्येसम्म बनिसक्छ ।”
पोखरामा पानीको अभाव भएपछि २० ईञ्चको ९० मिटरको अस्थायी पाईप जडान गरिएको थियो । महर्जनका अनुसार मंसीर २२ देखि चालू गरिएको उक्त पाईपमा २० देखि २५ प्रतिशतमात्रै पानी ल्याईएको छ । यसबाट ६२ लाख ५० हजार लिटर पानी आपुर्ति भएको उनको भनाई छ । ‘विन्ध्यवासिनीको ट्यांकीको क्षमता ४० लाख लिटर हो । पोखरा उपत्यकाका लागि पूरानो प्रोजेक्टको १६ ईञ्च र नयाँ २० ईञ्चको दुई पाईपबाट पानी भित्राईएको छ । वितरण पाईप चाहिँ १२ र १० ईञ्च मात्रै भयो । त्यसैले आवश्यक पानी भएर पनि वितरण गर्न नसकेका हौं ।’ महर्जनले भने ।
उनले फिर्के सम्म पाईप जोडिसकेको र प्रस्याङसम्म पनि २० ईञ्च पाईज जोडिरहेकाले यसबाट लेकसाईड बैदाम, सृजनाचोक, रत्नचोक, राष्ट्रबैंक चोक, ड्यामसाईड, न्यूरोड, नयाँबजारमा सुधार हुने बताए । सभागृहचोकबाट पृथ्वीचोकसम्म ८ ईञ्च थप गरेपछि एयरपोर्टदेखि विरौटा, छोरेपाटनसँगै त्यसबाट डाईभर्ट भएको पानी चाउथे सम्म पुग्ने जानकारी दिए । विन्ध्यवासिनीमा रहेको ट्यांकीको क्षमता सानो भएकाले १६ ईञ्चको पाईपबाट आएको पानी सिधै अर्मलाबाट महेन्द्रपुल, रानीपौवा लगायतका क्षेत्रमा वितरण गरिएको छ ।
यसैबीच, अर्मलामा खाडल परेका कारण सो क्षेत्रमा खानेपानी सेवा प्रभावित हुँदा ३ हजार घरपरिवार प्रभावित भएका छन् । कालिमुढाबाट ल्याईएको १० ईञ्चको पाईपमा क्षति पुग्दा खानेपानी आपूर्ति बन्द भएको संस्थानले जनाएको छ । मर्मतसम्भारका लागि अझै केही हप्ता नै लाग्ने भएकाले असुविधाप्रति संस्थानले सूचना नै जारी गरेर क्षमा मागेको छ ।
अर्मलामा खानेपानी सेवा सुचारु गर्ने सम्बन्धमा सोधिएको प्रश्नमा कार्यालय प्रमुख महर्जनले भने ‘हामी तयार छौं तर पीडित र राज्यबीच सहमति नभएसम्म मर्मत गर्ने अवस्था छैन । सभासद् शारदा पौडेलले पनि सर्वपक्षीय छलफल गरेर मर्मतसम्भारको काम अघि बढाउने बताउनुभएको छ ।’ उनले संस्थानले खानेपानी ट्यांकरबाट पानी वितरण थालेको पनि जानकारी दिए । उनले पोखरामा पानीको सहजताका लागि सबैलाई पानीको सही प्रयोग गर्न आग्रह गर्दै अनावश्यक रुपमा धारा खुल्ला नराख्न अनुरोध गरेका छन् ।
संस्थानको बोरिङका साथै नीजि खानेपानी वितरक संस्थाहरुबाट दैनिक ३० लाख लिटर पानी पोखरामा खपत भएको व्यवसायीहरु बताउँछन । पोखराका लागि विश्व बैंकको सहयोगमा २०४४ सालमा मर्दीबाट १६ ईन्चको पाईपमा पानी आपूर्ति भईरहेको थियो भने जापानको जाईकाको सहयोगमा मर्दीबाट नै २० ईन्चको पाईपबाट पानी आपूर्ति भएको हो ।