पोखरा, २ माघ /कसैलाई फलिपाप भयो भने भनिन्छ, खुदो पल्टियो । तर साँच्चीकै खुदो कसरी पल्टिन्छ नयाँ पुस्ताका धेरैलाई थाहै नहुन सक्छ । उखुको रस पकाएर खुदो बनाउने चलन कताकतिमात्रै बाँकी छ । कास्की पोखरा महानगरपालिका वडा नम्बर ३२ मालेपाटन र ढोडबेसीमा त्यही चलन रहेको एउटा ठाउँ हो । जहाँ अझै पनि खुदो पकाउने चलन हराएको छैन ।
पोखरा ३२ मालेपाटन र ढोडबेसीमा पुर्खाका पालादेखि नै उखुखेती हुन्थ्यो । कहिलेदेखि उखुखेती हुन्थ्यो भन्नेचाहिँ ठ्याक्कै भन्न सकिदैन । मालेपाटन र ढोडबेसीका करिब ८० सय परिवारले २ सय रोपनीमा उखुखेती गर्दै आएका छन् । त्यही उखु पेलेर बर्षेनी खुदो पकाएर बेच्छन् । पुसे पन्ध्र र माघे संक्रान्तिमा खुदो खाने चलन छ । अनदी चामलको लट्टे पहिला–पहिला खुदो हालेर गुलियो पारिन्थ्यो । माघे संक्रान्तिमा खुदो हालेर चिउरा खाइन्छ । त्यसैले यो मौसम उखु र खुदोको मौसम हो । लेखनाथको ढोडबेसीका किसानले उखुबाट खुदो बनाएको उखुखेती तथा मेसिन व्यवस्थापन समिति अध्यक्ष नारायण प्रसाद पाण्डेले बनाए ।
बिउ रोपेको एक वर्षमा उखुको लाक्रा काट्न ठिक्क हुन्छ । लाक्रा मेसिनमा पेलेर रस निकालिन्छ र रस पकाइन्छ । ‘५ घन्टा उमालेको उमाल्यै गरेपछि खुदो हुन्छ । यहाँका किसानले केही वर्ष पहिले सम्म कोलमा उखु पेल्थे । दाइँमा जस्तै गोरुले कोल घुमाइन्थ्यो । नगरपालिकाले डेढ लाख रुपैयाँ सहयोग गरेपछि त्यसमा केही पैसा थपेर स्थानीयले बिजुलीबाट चल्ने कोल किनेका छन् ।
मेसिनले पेलेर निकालेको रस भने दाउराको आगोमा पकाउ छन् । दुई ठाउँमा गरे करिब २ सय रोपनीमा उखु खेती हुदै आएको छ । अन्य खेती भन्दा राम्रो आम्दानी गर्ने भएपछि कृषकहरु उखुखेती तर्फ आकर्षित भएको मालेपाटन कृषि सहकारीका अध्यक्ष नारायण प्रसाद वाग्लेले बताए ।
उत्पाद भएको बिक्रीलाई फिक्कर छैन, जति पनि बिक्ने कृषकहरु बताउ छन् । घरगाउँमा एकाध गाँज उखु भए पनि खुदो पकाएर बेच्ने गरी कास्कीका अरु गाउँमा खेती भएको छैन । मालेपाटन र ढोडबेसीमात्रै एक्लो गाउँ हो । रोपेपछि वर्षमा ३ पटक गोड्नुपर्ने उखुखेती परम्परा धान्न मात्रै गर्दै आएको किसान बताउँछन् ।
